Akkerranden en erven trekken veel vogels aan

Vanaf 2022 nemen boeren en particuliere grondeigenaren maatregelen om de biodiversiteit en landschapskwaliteit in het gebied Esdorpenlandschap Norg te versterken. En dat is succesvol. “Inzaai van kruiden- en bloemrijke akkerranden bijvoorbeeld en het planten van bomen en struiken trekken steeds meer insecten en vogels aan”, zegt Marry Brink, één van de organisatoren in uitvoering van het actieplan. Marry runt samen met haar man Roelof een melkveebedrijf in Nietap. Zij heeft boeren in het gebied enthousiast gemaakt om deel te nemen aan het project. Het landschap rondom Norg is een goed bewaard gebleven esdorpenlandschap, waar natuur en agrarisch gebruik nauw met elkaar zijn verweven. In het Norger Esdorpenlandschap liggen veel akkerbouwbedrijven en gemengde akkerbouw-melkveebedrijven. De maatregelen zijn onderdeel van de gebiedsgerichte samenwerking van het project Boer Burger Natuur Drenthe (BBND) Esdorpenlandschap Norg. “Door het nemen van diverse maatregelen werken boeren en grondeigenaren aan landschapsinrichting en herstel van landschapskwaliteit. En dat vergroot de biodiversiteit”, zegt Brink.

Meer aanplant op erf en boerenland

De afgelopen twee jaar zijn nieuwe singels, hagen en fruitbomen aangeplant en oude singels versterkt. Medewerkers van Landschapsbeheer Drenthe hebben hiervoor werkplannen gemaakt en adviseren de deelnemers (boeren en particulieren) over de aanplant. “Per locatie stellen ze een werkplan op hoe grondeigenaren achterstallig onderhoud van een houtwal het beste kunnen uitvoeren. En ook welke bomen en struwelen ze het beste erbij kunnen planten om de biodiversiteit te vergroten.” In november en december 2023 hebben deelnemers het plantgoed ontvangen. In de weken na ontvangst hebben boeren, burgers en vrijwilligers, vaak vrienden en familie, de bomen en struiken aangeplant. “Komende winter en in 2025 leveren we opnieuw plantgoed af om erven en percelen verder te verrijken met nog meer biodiversiteit.”

Enkele boeren met singels in aangewezen ANLb-gebieden doen mee aan agrarisch natuurbeheer. In de Eenerstukken werken boeren ook aan biotoopverbetering voor boerenlandvogels. Onder andere met het later maaien van gras. Deels in combinatie met inzaai van akkerranden met meerjarige kruiden- en bloemrijke mengsels door akkerbouwers en melkveehouders op percelen die deels grenzen aan grond van Natuurmonumenten. De boswachter heeft geadviseerd om aan het eind van het seizoen deze randen gedeeltelijk te maaien. “Dan profiteren vogels en insecten in de winter ook van deze begroeiing”, vertelt Brink. “Het vrijkomen van de zaden hieruit, maakt bovendien opnieuw inzaaien van de akkerranden soms overbodig. Door goed beheer en gunstige weersomstandigheden kwam het gros van de randen in het tweede jaar nog mooier op dan in het eerste jaar.” De boswachter liet tijdens een bijeenkomst met deelnemers in januari 2024 de tellingen zien van de vogels die in het gebied voorkomen. Deze monitoring toont aan dat akkerranden naast natuurterrein de biodiversiteit versterken. “Bijzonder was het spotten van patrijzen in dit gebied”, zei de boswachter.

Wederzijds begrip

De boswachter heeft ook uitleg gegeven aan boeren hoe Natuurmomenten haar gebieden beheert. “Dat leidt wederzijds tot nieuwe inzichten en meer begrip tussen beide partijen.” Een deelnemer heeft struiken en bomen aangeplant en ook een akkerrand aangelegd, waar diverse keren patrijzen zijn gespot. “Het zaaien van graan op een grotere rijafstand om akkervogels meer ruimte te geven, blijkt ook positief te werken in een ander gebied. Mogelijk is deze maatregel ook nog een optie om het leefgebied nog aantrekkelijker te maken voor insecten en diverse vogels, zoals patrijzen.”
Voor komend jaar gaan we de monitoring gezamenlijk verder uitbreiden. Om te kunnen meten of meer en specifieke beplanting en inzaai van akkerranden leidt tot meer biodiversiteit is in 2023 een nulmeting uitgevoerd op vijf landbouwbedrijven in het gebied. Een ecoloog heeft in het gebied de aanwezige vogels, bijen en vlinders in kaart gebracht. “In 2026 jaar gaat de ecoloog opnieuw tellen om te kijken of uitvoering van de werkplannen hebben geleid tot meer vogels en insecten. Uiteraard verwachten wij dat wel, maar meten is weten.” De resultaten van de nulmeting zijn in een bijeenkomst gedeeld met deelnemers aan Esdorpenlandschap Norg en Roden-Leekstermeer en medewerkers van de provincie Drenthe. “De veehouders zijn erg enthousiast over positieve uitkomsten van de monitoring en vinden dat we dat wel breder in de media mogen delen”, zegt Brink.

Kruidenrijk grasland

In het najaar 2023 is bij een aantal veehouders kruidenrijk grasland ingezaaid, omdat kruiden in grasland ook bijdragen aan meer biodiversiteit. Pedro Janssen van het Louis Bolk Instituut heeft drie jaar onderzoek gedaan naar inzaai en beheer van kruidenrijk grasland. “In een kennisbijeenkomst heeft Janssen uitleg gegeven over de voordelen van verschillende soorten kruidenrijk grasland. En adviezen waar de bodem en het beheer aan moet voldoen om kruiden zo lang mogelijk in de grasmat te houden”, vertelt Brink. “Met de veehouders in het gebied blijven we de resultaten en opbrengsten van kruidenrijk gras bij de deelnemers volgen.”

Jacob Ketelaar:

“We hebben al 50 jaar boerenzwaluwen op ons erf. In het voorjaar komen er zes en in het najaar vertrekken er 50 tot 60 naar het zuiden. Dat is elk jaar weer mooi.”

Meer erfvogels dan je denkt

In mei 2024 hebben vrijwilligers op acht locaties (het erf van boerderijen of particulieren), een monitoring van erfvogels uitgevoerd. Het idee kwam van melkveehouder Jacob Ketelaar in Een. Hij wilde graag weten hoeveel soorten vogels, naast de boerenzwaluwen, er op zijn erf rondvliegen. “Er werden tot wel 21 soorten geteld, veel meer dan menigeen denkt”, zegt Ketelaar. “Rondom boerenerven is veel nest- en schuilgelegenheid. En niet te vergeten er is voer voor de vogels, zoals mijn maiskuil.” Tijdens een bijeenkomst op 19 juni 2024 presenteerde een medewerker van landschapsbeheer Drenthe de uitkomsten van deze monitoring. En wat je kunt doen om nog meer vogels op je erf te krijgen. Hij vertelde ook waarom er op sommige erven al heel veel vogels te vinden zijn. Boeren en burgers uit beide gebieden willen graag aan de slag met genoemde adviezen om te zorgen voor meer vogels in het gebied. Op 21 juni 2024 was er een excursie naar twee deelnemers om nog beter in de praktijk te zien wat er mogelijk is.”